วัดศาลาเย็น เปิดศูนย์เรียนรู้สู่ชุมชน ให้ประชาชนมาศึกษาค้นคว้า หาประวัติความเป็นมาของวัตถุโบราณในอดีตกาลหลายร้อยปี

เมื่อสร้างวัดเสร็จชาวบ้านตากแดด ก็ได้ไปนิมนต์พระจากบ้านตากลางมาจำพรรษาในวันรุ่งขึ้น ตามคำแนะนำของควาญช้าง เมื่อไปถึงบ้านตากลางก็เย็นมากแล้วจึงเข้าไปกราบมนัสการเจ้าอาวาส บอกจุดประสงค์ของการมาครั้งนี้ เมื่อพูดคุยทำความเข้าใจแล้วเจ้าอาวาสก็อนุญาติให้พระมาจำพรรษาในวันรุ่งขึ้นทางวัดจึงจัดหาขบวนช้างให้เป็นพาหนะให้กับพระเพื่อเดินทางมาที่วัดตากแดดเมื่อพระฉันภัตตาหารเช้าเสร็จ ก็ออกเดินทางเรื่อยมาเมื่อถึงวัดตากแดด ก็เป็นเวลาใกล้เที่ยงวันนั้นอากาศร้อนมาก เพราะเป็นช่วงเดือน 5 เมื่อมาถึงวัดบ้านตากแดด พระรูปนั้นได้มองดูวัดมองไปรอบบริเวณก็ตกใจ เพราะไม่มีต้นไม้เหลืออยู่เลยเห็นแต่วัดหลังเล็กไม่มีที่พักพระรูปนั้น จึงพูดกับชาวบ้านว่า”ให้อาตมามา ตากแดด”อาตมาจะให้ชื่อวัดนี้ว่า”วัดบ้านตากแดด”ชาวบ้านจึงเรียกขานกันมาว่า”วัดบ้านตากแดด”ตามคำพูดของพระรูปนั้นตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา

จากนั้นวัดบ้านตากแดด ก็มีการพัฒนาและเจริญขึ้นมาตามลำดับแต่ที่ต้องย้ายวัดมาสร้างที่แห่งใหม่นั้นเนื่องจากเกิดโรคระบาดคือโรคอหิวาตกโรคหรือชาวบ้านเรียกว่า”โรคห่า”เป็นเหตุให้พระและชาวบ้านล้มป่วยตายเป็นจำนวนมาก เพราะในอดีตไม่มียารักษาโรคดังนั้นเมื่อเกิดโรคระบาดชาวบ้านก็มีการละทิ้งถิ่นฐานไปหาที่ตั้งหมู่บ้านขึ้นมาใหม่ โดยกลุ่มที่ย้ายไปตั้งหมู่บ้านขึ้นใหม่ทางทิศตะวันตกหนองน้ำ ชาวบ้านเรียกติดปากว่า”โกลงอาไร”ซึ่งโกลง”แปลว่า”หนองน้ำ”เหมือนแอ่งกระทะ “อาไร”แปลว่าต้นหวาย ซึ่งมีต้นหวายอยู่รอบหนองน้ำเป็นจำนวนมาก ชาวบ้านจึงเรียกหมู่บ้านนี้ว่า”บ้านหวาย”ต่อมาเปลี่ยนชื่อใหม่เป็น”หมู่บ้านอาไร”จนมาถึงปัจจุบันจากนั้นวัดบ้านตากแดดก็มีการพัฒนาและเจริญขึ้นตามลำดับ

หลวงปู่สา ท่านเป็นผู้นำ ชาวบ้านในการสร้างวัดเมื่อสร้างเสร็จชาวบ้านได้มีการนิมนต์ท่านเป็นเจ้าอาวาสจากนั้นท่านก็ได้พัฒนาวัดจนเจริญรุ่งเรือง ก่อนที่ท่านจะลาสิกขาบท ท่านได้ปลูกต้นโพธิ์คู่เป็นอนุสรณ์2ต้นต้นโพธิ์คู่คู่นั้นก็เจริญเติบโตมาตามลำดับ จนเป็นโพธิ์คู่ประจำหมู่บ้านตากแดดและหมู่บ้านโพธิ์คู่มาจนถึงปัจจุบันนี้

เมื่อท่านลาสิกขาบทชาวบ้านจึงได้นิมนต์พระอาจารย์แก้ว วัดบ้านสวายตำบลแตล มาเป็นเจ้าอาวาสพระอาจารย์แก้วท่านเห็นว่าบริเวณต้นโพธิ์ที่มีที่ดินคับแคบเมื่อพระอาจารย์ปันลาสิกขาบทจึงพาที่สร้างวัดใหม่ในขณะที่กำลังสร้างยังไม่เสร็จ พระอาจารย์แก้วก็ลาสิกขาบท ชาวบ้านจึงนิมนต์พระอาจารย์ปันจากบ้านแตล เป็นเจ้าอาวาสและมีบางท่านก็ลาสิกขาบทและบางท่านก็มรณภาพไปบ้างก็มีชาวบ้านจึงได้นิมนต์พระอาจารย์ปัด(ซึ่งมีศักดิ์เป็นลุงของพระครูสุดธรรมธาดา)เป็นเจ้าอาวาสรูปที่ 10

เมื่อพระอาจารย์ปัดเป็นเจ้าอาวาสท่านเห็นว่าสถานที่ก่อสร้างในวัดปัจจุบันมีบริเวณคับแคบอยู่ติดกับหมู่บ้านและมีทางเกวียนล้อมรอบไม่สามารถขยายได้จึงหาสถานที่จะสร้างวัดขึ้นใหม่ต่อมามีผู้บริจาคที่ดินอยู่ทางทิศตะวันออกของวัดศาลาเย็น จึงได้มีการสร้างวัดขึ้นใหม่บนที่ดินดังกล่าวในปัจจุบันชาวบ้านเรียกติดปากว่า”วัดเหรียง”หรือแปลว่า”วัดร้าง”จากนั้นพระอาจารย์ปัดจึงได้นำชาวบ้านสร้างวัดขึ้นใหม่แต่วัดยังไม่เสร็จ พระอาจารย์ปัดได้ลาสิกขาบทชาวบ้าน จึงได้นิมนต์พระอาจารย์ดวงเป็นเจ้าอาวาสเมื่อท่านได้เป็นเจ้าอาวาสมีความเห็นว่าวัดอยู่ไกล จากหมู่บ้านชาวบ้านจะมาทำบุญฟังเทศก์ฟังธรรมไม่สะดวกโดยเฉพาะเวลากลางคืนจึงได้ย้ายมาสร้างบนพื้นที่เดิมคือบริเวณ”วัดศาลาเย็น”ในปัจจุบันนี้โดยมีพระอธิการสายแพร กตุปุญโญ ดร.บ้านโพธิ์คู่เป็นเจ้าอาวาสองค์ปัจจุบัน ภายในวัดศาลาเย็นนอกจากจะมีประวัติความเป็นมาจากอดีตจนมาถึงปัจจุบัน